Wiele osób, nie tylko uczniów, uważa “Pana Tadeusza” za bardzo trudną lekturę szkolną. Według Wikipedii: “Ta epopeja narodowa powstała w latach 1833-1834 w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem trzynastozgłoskowym aleksandrynem polskim.” Brzmi bardzo poważnie i niezwykle zagmatwanie. Spróbujmy rozszyfrować tę zagadkę.

“Pan Tadeusz” jest utworem literackim, a wszystkie utwory literackie zostały usystematyzowane w trzech działach:

  • dramat
  • epika
  • liryka

Ponieważ został on napisany wierszem, jest utworem poetyckim, a ponieważ z  biegiem wieków doszło do utożsamienia słów: liryka, poezja i wiersz, tzn. że zaczęły one być traktowane jak synonimy, “Pana Tadeusza” zaliczamy więc do liryki.

W liryce możemy znaleźć różne gatunki, np:

  • oda
  • elegia
  • tren
  • ballada
  • sonet
  • poemat poetycki

Niektóre z nich pisane są według schematów, które łatwo rozpoznać i które też mogą być kluczem do zrozumienia dzieła. Poza tym w wierszach znajdziemy rymy i rytm. Czasem narzucają one akcentowanie słów. Ten zabieg jest również pomocny w poszukiwaniu sensu wypowiedzi. Niestety, w przypadku poematów to wszystko może się okazać niewystarczające i będziemy musieli przyjąć jeszcze inne kryterium, dzięki któremu poznamy intencję autora.

Jest to system wersyfikacyjny, czyli sposób w jaki zbudowane zostały wersy wiersza. Mamy systemy:

  • sylabiczny
  • sylabotoniczny
  • toniczny
  • wiersz wolny

W jednym z pierwszych zdań tego wpisu padło sformułowanie, że “Pan Tadeusz” jest pisany trzynastozgłoskowcem”. Zgłoska, to inaczej sylaba. Nasz narodowy poemat jest zatem napisany wierszem sylabicznym, a każdy wers ma trzynaście sylab. To pozwala nam zastosować schemat: 7+6, a to znaczy, że średniówka, która dzieli wers na dwie części, występuje po 7 sylabie. Czytelnik akcentuje odpowiednie słowa w wersie, które są wyrażeniem intencji autora.

Jak widać po powyższym opisie w poezji obowiązują ścisłe reguły. Mimo, że krępują one autorów podczas tworzenia, ich celem jest ułatwienie rozumienia utworu. Zatem autorzy wybierają formę z premedytacją, a nie przez przypadek. Nie bez kozery więc i bardzo trafnie, poezja nazywana jest też - mową wiązaną.

Tak oto w teorii wygląda sposób na czytanie naszej epopei narodowej, ale też i innych wierszy, ze zrozumieniem. Oczywiście sama teoria nie wystarczy. Potrzebna jest praktyka, najlepiej pod okiem osoby, która ma doświadczenie i potrafi nami pokierować. Jeśli chcieliby Państwo poczytać “Pana Tadeusza” i inne wiersze w sposób, który odkryje przed Państwem całe piękno utworów, serdecznie zapraszamy do naszego gabinetu, gdzie łączymy wiedzę z zakresu logopedii ze znajomością literatury polskiej i  światowej. Nauczymy nie tylko pięknie wypowiadać słowa, ale też nadawać im sens i budować interpretację.

Obraz autorstwa wirestock na Freepik